ରଜ ସ୍ୱାଦ

ରଜ ଆସିଲେ ସହର ଠାରୁ ଗାଁ ସବୁସ୍ଥାନରେ ମହମହ ବାସିଥାଏ ଭଳିକି ଭଳି ସୁସ୍ୱାଦୁ ବ୍ୟଞ୍ଜନ । ପ୍ରତିଟି ଘରେ ତିନିଦିନ ଧରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ନାନା ରକମର ଖାଇବା, ଯାହା ରଜର ଆଉ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ।
ପୋଡ ପିଠା
ରଜ ନାଁ ଉଠିଲେ ସମସ୍ତଙ୍କର ମନେପଡିଥାଏ ପୋଡ ପିଠାର ସ୍ୱାଦ । ରଜ ଆଉ ପୋଡ ପିଠା ଯେପରି ଏକ ଅଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ । ରଜ ଦିନ ପୋଡ ପିଠା ନଖାଇଲେ ରଜ ଯେପରି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ନଥାଏ । ଗାଁ ହେଉ କିମ୍ବା ସହର ସବୁଠି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପୋଡ ପିଠା । ବିରି, ପଣସ, ତାଳ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ସାମଗ୍ରୀରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ଏହି ଓଡିଆ ଘରର ପାରମ୍ପରିକ ପିଠା । ରଜ ପୂର୍ବଦିନରୁ ଚୁଲିରେ ଲଦା ହୋଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ପୋଡ ପିଠା । ଯାହାକୁ ରଜ ଦିନ ସକାଳେ ପରିବାର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ବାଣ୍ଟି ଖାଆଥାଆନ୍ତି । ଏହା ରଜର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଖାଦ୍ୟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ।
ପାନ
ରଜ ପାନ ବିନା ରଜ ପାଳନ ଅଧୁରା । ରଜ ତିନିଦିନ ଧରି ବିଭିନ୍ନ ପିଠା ପଣା ସାଙ୍ଗକୁ ଖିଆଯାଇଥାଏ ରଜ ପାନ । ଏହାକୁ ଖୁବ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଭାବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ । ପାନରେ ବିନା ଚୁନରେ ଗୁଆ, ମିଠା ମସଲା ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମିଠା ମସଲା ଏବଂ ଚେରି କୋଳି ଦେଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ରଜ ପାନ । ଏହି ପାନର ଚାହିଦା ଖୁବ ଅଧିକ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ବଜାରରେ ଏକାଧିକ ଦୋକାନ ଏହି ପାନକୁ ବିକ୍ରି କରୁଥିବାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଛୋଟ ଠାରୁ ବଡ ସମସ୍ତେ ଏହାକୁ ଖାଇ ରଜକୁ ଖୁବ ମଉଜରେ ପାଳନ କରିଥାଆନ୍ତି । ରଜରେ ପାନଖିଆ ଏକ ପୁରୁଣା ଓଡ଼ିଆ ପରମ୍ପରା । ପ୍ରୀତିର ବନ୍ଧନ ହେଉଛି ପାନ । ପ୍ରୀତି, ପ୍ରେମ, ବନ୍ଧୁତାର ଛ’ଲକ୍ଷଣକୁ ଏହି ପାନ ସୂଚାଇଥାଏ । ଭୋଜନ ଶେଷରେ ତାମ୍ବୁଳ ସେବା ଏକ ପ୍ରାଣମୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ଠାକୁର ବଡ଼ଠାକୁର ଜଗନ୍ନାଥ ପ୍ରତିଦିନ ଭୋଜନାନ୍ତେ ତାମ୍ବୁଳ ସେବା କରି ନିଦ୍ରା ଯାଆନ୍ତି । ପାନ ହେଉଛି ମୁଖବାସ, ପରିତୋଷ । ରଜ ସହିତ ପାନ ଯୋଡ଼ିହେବା ଅର୍ଥ ଏହା ବନ୍ଧୁତାକୁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ଆୟୁର୍ବେଦଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁସାରେ ପାନ ଜୀର୍ଣ୍ଣକାରକ ଏବଂ କୃମିନାଶକ । ସେହିଭଳି ପାନରେ ଦିଆଯାଉଥିବା ଚୂନ ଲୌହଶକ୍ତି ପୂର୍ଣ୍ଣ (କ୍ୟାଲସିଅମ) ଓ ଖଇର ଦାନ୍ତକୁ ମଜଭୁତ କରିଥାଏ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ରଜପାନରେ ଗୁଆ, ଅଳେଇଚ, ଗୁଜୁରାତି, ଭଜା ଧଣିଆ, ଚାଉଳ ଓ ନଡିଆ ଖଣ୍ଡ, ଚେରି, ଲବଙ୍ଗ, କବାବଚିନି, ଚୁଆ, ପାନ ମହୁରି, ସୁବାସିତ କେଶର, ଖଇର ପରି ୧୦ରୁ ୧୨ ପ୍ରକାର ମସଲା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ବିଭିନ୍ନ ଢଙ୍ଗରେ ତ୍ରିଭଙ୍ଗି, ଚଉଭଙ୍ଗି ଆକୃତି ଦେଇ ଉପରେ ଲବଙ୍ଗ ଓ ଚେରି ଖୋସି ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ଥାଳିରେ ସଜାଇ ଦିଆଯାଏ । ସାଧାରଣ ଦିନର ପାନଠାରୁ ରଜପାନର ସ୍ୱାଦ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ।

ଖାସି ମାଂସ
ରଜରେ ଘରେଘରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ଭଳିକି ଭଳି ପିଠା ପଣା ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟଞ୍ଜନ । ତେବେ ଏହି ବ୍ୟଞ୍ଚନ ତାଲିକାରେ ସବୁଠାରୁ ଆଗରେ ରହିଥାଏ ଖାସି ମାଂସ । ସମସ୍ତେ ଯେପରି ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥାଆନ୍ତି କିଭଳି ରଜ ଆସିବ ଏବଂ ଘରେ ଖାସି ମାଂସ ରନ୍ଧା ହେବ । ସେଦିନ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତଙ୍କ ଘରୁ ଖାସି ମାଂସର ବାସ୍ନା ଆସିଥାଏ । ଘରେ ସମସ୍ତେ ଏକାଠି ହୋଇ ଖାସି ମାଂସର ମଜା ନେଉଥିବାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସମସ୍ତେ ଏକାଠି ବସି ଏହାକୁ ଖାଇବାରୁ ଏହାର ସ୍ୱାଦ ଖୁବ ବଢିଯାଇଥାଏ ।